پیام های جهانی فردوسی و جهان عاری از خشونت

در روایت های شاهنامه، از نظر سبک شناسی (stylistic)، تصویرگری ادبی، و خیال پردازی (imagination) غلبه بر توصیف صحنه های جنگ است. اما از دیدگاه مضمون شناسی پیام مسلط (theme) و اصلی بر پرهیز از خشونت و هشدار در برابر افراطی گری و کشتار استوار است. فردوسی بر مبنای حکمت ژرف اشراقی، اسطوره ای، و اسلامی از همان آغاز در طراحی داستان «ایرج» ترجیح گفت وگوی مداوم، مفاهمه، صلح، و پرهیز از خشونت را گوش زد می کند و در ادامه، ضرورت گسترش داد و اجتناب از افراطی گری در دوران اول حکومت جمشید را نیز به تصویر می کشد و زیان های خروج از تعادل و فروتنی را در بخش دوم زندگی وی تبیین می کند. در ماجرای فریدون که بنیاد حکومت سراسری ایران بزرگ طراحی می شود، از زبان فرانک، مادر فریدون، و نیز در خلال منشور حکومتی فریدون نفی خشونت و پرهیز از افراطی گری را تبیین می کند؛ یک پارچه تر از آن، از زبان سیندخت در ماجرای ازدواج زال و رودابه این مهم را نگارگری می کند و سرانجام رستم، این نماد بزرگ ایران و ایرانی، را میوه و نتیجه پرهیز از خشونت و اجتناب از بروز جنگ بین ایران و کابل و ثمره ازدواج زال سیمرغ پرورده با رودابه و بازمانده نسل ضحاک معرفی می کند و هم چنان این رهیافت را در تار و پود داستان سیاوش و کیخسرو شکوهمندانه به نمایش می گذارد، حتی این رویکرد فردوسی در گفت وگوهای رستم با اسفندیار برای ترسیم ضرورت پرهیز از خشونت نیز آشکارا جلوه می کند. نهایتاً می توان گفت که شاهنامه فردوسی به سبب بنیان های اسطوره ایرانی بر پایه مسائل بنیادین انسان شناسانه استوار شده است و موضوع اصلی و کلان آن را انسان، اضطراب ها، و دغدغه های انسانی تشکیل می دهند؛ این مضامین نه تنها در سراسر بخش اسطوره ای جلوه گرند، بلکه در عمده بخش های پهلوانی نیز حضوری جدی دارند. فردوسی حتی در جای جای بخش تاریخی نیز حکیمانه مسائل و دغدغه های انسان را به صورتی پررنگ و پرمایه در نظر گرفته است. اساس حکمت فردوسی نیز اعتلای هویت انسانی، آزادگی انسان، دانایی محوری، خردورزی، دانشی مردی، فرزانگی و پرهیز از طمع، خودستایی، ستمگری، خودفراموشی، و خودباختگی است. در روزگار ما تعدد جنگ ها و صدمات ناشی از آن در انسان مدرن حکایتگر آن است که یکی از عمده ترین نیازهای انسان امروز پرهیز از خشونت و افراطی گری است که فردوسی قرن ها پیش دردمندانه، هنرمندانه، حکیمانه، و با زبانی غیرمستقیم گفت وگو و مفاهمه را پیام مسلط شاه کار خویش قرار داده و گونه حماسی را به ظرفیتی برای نکوهش منازعه، مخاصمه، خشونت، و بیان مضرات جنگ و کشتار تبدیل کرده است.